تأملی در سبک بیدل دهلوی

میرزا عبدالقادر بیدل (۱۶۴۴-۱۷۲۱م.) در تاریخ ادبیات فارس و تاجیک، بی شبهه بزرگ ترین نماینده سبک هندی به شمار می رود که با آثار جاودان خویش سبب رونق بازار اندیشه در میان علاقه مندان اشعارش شده است. ازآنجاکه دشواری طرز بیان، پیچیدگی معنی، دشوارفهمی مضمون و درمجموع، دیرآشنایی از مهم ترین خاصیت های شعر شاعر شمرده می شود، تا امروز دربارۀ مسئله های مربوط به شناخت طرز سخن و معرفت صحیح کلام او بحث های زیادی صورت گرفته است؛ اما هنوز مسئله های آموختنی، از آنچه به میان آمده، به مراتب بیشتر است؛ به خصوص جستار در مسئله پیچیدگی معنی و دشوارفهمی مضمون که از مشخصات اساسی سبک بیدل شمرده می شود، باید در علم بیدل شناسی در مقام اول قرار بگیرد. پیچیدگی معنی و دشوارفهمی مضمون که به نظر نگارنده، از دشواری ها و «دندان شکنی»های سبک بیدل است، به عامل های زیادی بستگی دارد. آنچه در این زمینه دانشمندان گفته اند و هرچه ما دربارۀ مسئله مذکور در این مختصر گفته ایم، فراگیرِ تنها بعضی سبب ها شده می توانند. اندیشه های نگارنده درباره این مسئله، اگرچه شاید کشفیات یا مشاهده های تازه نباشد، او برآن است تا در این مختصر، اندیشه های موجود در بیدل شناسی را که پیش از این بیان شده ، جمع بست کند و در مواردی ضروری به صورت علمی انکشاف دهد. اندیشه های موجود دربارۀ مسئله مذکور که در مبحث اسلوب نگارش بیدل بررسی شده، یا به طور پراکنده (متفرقه) در خلال پژوهش های مربوط به بیدل شناسی بیان شده یا در شکل اشاره و تزیس (خلاصه) مطرح شده اند، در حکم گزارش مسئله ها هستند.